IDEALIM-PIAINANA

Hoy Rabary :

"Mifidiana idealy-fari-pahaizana-ambony ho tratrarina
 Ny tenanao manontolo no ampanaovy ny asanao"
 In Sorapiainana 3,Tak 171

Fomba fiheverana mendrika ampitaina amin’ny mpiara-belona ankehitriny ity hafatry Rabary, ilay Poeta, Mpanoratra, Mpitandrina, Mpampianatra, Mpanao gazety, Akademisianina ity. Tsikaritra eo amin’ny fiarahamonina mantsy ny hoe mpitari-bato vilam-bava ka tsy mifanandrify amin’izay ambara ny tanterahina. Eto amin’ny tosa-kevitra ity anefa dia ny fiainan’ny mpanoratra manokana no vavolombelon’ny tantara manasongadina izany. Na izany aza anefa dia manoro ny mpiara-miaina rehetra izy tsy handraraka ilo mby an-doha fa hiseho ho fitaratra tsy mandainga.

Raha zohina dia manamarina ny ampahan-kevitra arosony ny fiainan-dRabary izay nilofo hatrany teo amin’ny fianarana. Nanovo fahalalana tao amin’ny sekoly fanomanana mpampianatra "Normal School" mantsy izy  ary sangany tokoa. Tsy ho mpampianatra velively anefa no nokendreny tamin’izany fa ny ho dokotera.
Liam-pahalalana hatrany izy ka manaporofo izany ny fianarana sy fampianaran-tena nataony tamin’ireo taranja samihafa toy ny jeometria, simia, jeolojia, teolojia, psikolojia, fizika, teny latina sy grika. Ireny ezaka ireny no nahatonga azy ho mpanabe sy nisahana andraikitra teo amin’ny sehatry ny fampianarana sy fitoriana ny filazantsara.

Ankoatra izany dia maro ireo sokajin’olona te hiseho hoe vazaha  tamin’ny fotoan’androny; saingy sahy nijoro sy niseho hatrany amin’ny maha Malagasy azy Rabary.

Na dia foko samy hafa aza no nipoiran’ity poeta ity satria Sakalava avy amin-drainy izy, ary Merina avy amin-dreniny dia miharo sy mivelatra tao aminy ny toetra sy kolontsaina mifameno maneho ny maha Malagasy. Mampiharihary izany fa nijoro ho Malagasy reharehan’ny Malagasy izy teo amin’ny tontolony. Izany no naha voaendrikendrika azy tamin’ny raharahan’ny V.V.S. ka nanibohana an-tranomaizina azy niaraka tamin-dry Pasitera Ravelojaona sy ry Mompera Manifatra kanefa afaka nadiodio ihany avy eo.

Teo amin’ny serasera dia teny malagasy  hatrany no nitenenan’ny tompon-tany sy vahiny tany aloha hany ka voatery nianatra teny malagasy  avokoa ny mpiavy teto Madagasikara, ary teny malagasy no nianaran’ny zana-bahoaka ny fahaizan-drehetra.

Nampahonena fa rehefa lasan’ny vahiny anefa ny fanjakana dia ny teny vahiny indray no nanjaka ary teny vahiny no nianarana ny zavatra rehetra. Noheverina ho ambany sy tsy ampy fahaizana izany miteny malagasy izany. Na izany aza anefa tsy nampihemotra an-dRabary izany fa vao mainka aza nampitombo ny fandalany ny tenin-drazany. Teo amin’ny maha mpitory teny sy maha mpanoratra sy poeta azy izy no nanampatra ny fifehezana ny teny malagasy. Nanehoany ny famolahany ny teny malagasy avokoa ny tononkalo sy tonon-kira, famoaboasan-kevitra, tantara foronina sy tantara marina. Nikatsaka ny tantaran-drazany izy indrindra ny fahasamihafana nisy teo amin’ireo loharano nipoirany. Niseho ho Malagasy hatrany izy ka tsy nisitrisitrika na menamenatra amin’izany fa nirehareha hatrany. Rehefa atao ny antontanisa dia asasoratra isan-karazany amin’ny teny malagasy miisa 239 no vitany teo anelanelan’ny 1900 sy 1961.

Raha ireo nambara ireo ny foto-kevitra niorenan’ity poeta mijoro ity, inona kosa ny teny miampita amin’ny taranaka malagasy miaina amin’izao taon-diavina izao ?
An-daniny dia  zava-dehibe ny filofosana amin’ny fianarana. Mbola miavaka eo amin’ny tontolo ivelarany hatrany ny olona mikatsaka fahalalana ka ilazan’ny fiarahamonina ankehitriny amin’ny hoe "ampy solaitra". Ny fiezahana hikaroka sy hitozo amin’ny tanjona tian-kotratrarina no mampahomby amin’ny hoavy. Ireny sehatra samihafa halalinina sy irotsahana ireny indray avy eo no manefy ny tsirairay ho amin’ny tontolo mivelatra kokoa.

An-kilany dia tena fototry ny fampandrosoana ny toe-tsaina ny fijoroana amin’ny maha Malagasy. Na dia efa mivahavaha aza ny fikajiana ireo harentsaina dia tsy tokony hatao ambanin-javatra  ny fameloma-maso ny hasin’ny teny izay manasongadina ny maha Malagasy. Ny fiainana izany na ny fampiasana azy tsy misy fangaro amin’ny andavanandro no fototra hampahomby sy tsy hanimbazimban’ny hafa ny teny malagasy. Araka izany, ny mpiara-belona tsy an-kanavaka no tokony hanao ezaka goavana hifehy ny teny izay ambara sy soratana.

Fiainana mendrika  hotahafin’ny taranaka mifandimby no nataon’ireo mpialoha lalana tahaka an-dRabary. Porofon’izany ireo sokajin-dahatsoratra narindrany ho tantara, tononkalo, sombin-tantara, lahatsoratra.
Mitodika amin’ny mpikirakira fampitam-baovao ny fanehoan-kevitry Rabary amin’izao andro maneran-tany ho an’ny fahalalahan’ny fanaovan-gazety izao.
Ny fampiasana manontolo ny tena na ny filofosana tsy misy hataka andro no ahazoana antoka fa hisy ny vokatsoa otazana amin’ny ho avy. Ilaina ihany koa ny asa sy ezaka avy amin’ny tenan’ny tsirairay fa izany no mitondra ho amin’ ny fahombiazana.

Sorapiainan-dRabary