| PÔETAWEBS | "Tsy
azo adika na alain-tahaka raha tsy mahazo lalana avy amin'ny Pôetawebs
fa voararan'ny lalàna 94-036 ny 18 septambra 1995 mikasika ny zon'ny
mpamorona sy ny mpanakanto" 15 septambra 2019 |
||
 |
Ny pôeta raha miteny dia mampita izay mba reny sady saininy ombieny amin'ny gadona avo lenta mampitony hetaheta : bitsik'ivan'ny pôeta. T.Ràja |
 |
|
 |
Fantaro
i BOLESPARA na RAFANOHARANA (1901 - 1981) Pôeta Mpanoratra Mpampianatra |
| Ny
29 jolay 1901, tao Alakamisy Ambositra no nahalatsahan'ny
tavonin'i
Bolespara(1). Ramangarivo avy ao Ambohimasina
Betafo no rainy;
Rasoamanandafy no reniny. Rasoamiaramanana no anarana nomen'izy ireo
azy. Ny RAFANOHARANA indray
dia avy amin'ny tapaky ny anaran-draibeny
Rainizafifanoharana izay nasalotra azy teo amin'ny faharoa ambin'ny
folo taonany. Ny BOLESPARA
kosa dia avy amin'ny hoe "paraboles",
dikan'ny "fanoharana" amin'ny teny malagasy ary navadika ho "lobus
para" ka nahazoana io anarana diam-peniny io. Nanambady an-dRtoa Razaimanoro Elise izy tamin'ny 1927 ary niteraka 2 lahy sy 3 vavy. Ny 26 febroary 1981 izy no nodimandry ary ao Androndrakely no milevina. Kamboty fahakely izy satria vao roa taona monja dia efa maty ny reniny. Ny rahavavin-drenibeny avy amin'ny rainy izay mponin'Antananjanaka Antsirabe, no nitaiza azy ary noheveriny mihitsy fa tena reniny. Efa lehibe izy vao nahalala ny marina ary tamin'izany fotoana izany koa no nahafantarany ny tena rainy. Nanorim-ponenana tany Ambositra ny ray aman-dreniny hatramin'ny nanombohan'ny tolon'ny Menalamba. Anisan'ny Menalamba niaraka tamin-dRainibetsimisaraka mantsy ny rainy. Zanak'olona manan-talenta izy satria tena mahay mitendry valiha Ramangarivo rainy. |
| FIANARANA NATAO | |
| Mpianatry
ny sekoly protestanta Benjamin Escande
tao Ambositra izy nandritra ny
valo taona (1910-1918) ary tafara-dalana tamin'i Eliza Freda, andiany
faharoa. Tao no nahazoany ny mari-pahaizana CESD. Tsy nahasakana an'io
sekoly io hampivelatra ny taranja malagasy ny fampiasana faobe ny teny
frantsay tamin'ny Fanjanahantany. Nahatonga ny mpianatra handala ny
literatiora malagasy izany araka ny fanazavan'i Robert Martel (2011)
ary nisy no lasa mpanoratra taty aoriana. Ankoatra an'i Bolespara sy
Eliza Freda dia efa nianatra tao ny mpanoratra S.
Bem na Randrianasolo (andiany fahatelo), Randza Zanamihoatra... Nanohy ny fianarany tao amin'ny sekoly MPF Ambavahadimitafo i Bolespara tamin'ny 1919, nanomanany ny CAE ary tao no nanomboka nifankahazoany tamin'i Jean Narivony. |
| ASA AMAN-DRAHARAHANY |
| Niverina
tao amin'ny sekoly Benjamin Escande Ambositra izy ny taona 1920 ary
nampianatra tao hatramin'ny taona 1925. Filohan'ny maintimolaly tao
nandritra ny 22 taona izy noho ny firaiketam-pony tamin'io sekoly io
hatramin'ny taona 1981 nahafatesany. Ny taona 1925 izy no niato
tamin'ny asa fampianarana noho ny antony ara-pahasalamana. Io taona io no nanombohany ny asa maha mpitam-bokim-barotra fitotoam-bary : - 1925-1928 : Ulysse Gross, Antsirabe - 1928-1933 : Rizerie Pochard Antananarivo - 1933-1951 : Murat (tohin'ny Rizerie Pochard), Manakambahiny Antsihanaka - 1951-1973 : Société Rizerie Française, Antananarivo Efa niaraka niasa tamin'i Jean Narivony tao amin'ny gazety Ny Mpandinika izy ka naha tonian'ny fanoratana azy nandritra ny 3 taona (1930-1933). |
| FAMPIELEZANA ASA SORATRA |
| Mpanoratra
tena manana ny maha izy azy tokoa i Bolespara hany ka gazety maro no
namoaka ny asa sorany : Ny Sakaizan'ny tanora, Ny Lakolosy Volamena, Ny
Akon'Iarivo, Ny Fandrosoam-baovao, Ny Kalokalo tatsinanana, Ny
Tanamasoandro, Journal Franco-Malgache, Ny Mpandinika, Ny Trompetra
Volamena, Teny soa, Merinalavasofina, La Tribune, Sitraka mamy, Midi
Madagasikara. Nahaliana ireo mpanoratra mpanambatra tononkalo anaty boky koa ny asa sorany toy ny hita ao amin'ny : - Takelaka Notsongaina (Siméon Rajaona), - Fary Mamy (Rabemolaly Fanomezana sy ny namany) - Etsy babeko (Régis Rajemisa Raolison) |
| BOLESPARA ANKEHITRINY |
|
Nikarakara
hetsika mitondra ny lohateny hoe "Hahatsiahy azy isika" ny taranak'i
Bolespara sy ny Havàtsa-Upem ny 27 aogositra 2019 sady nankalazana ny
faha 118 taona nahaterahany. Novelomina an-tsehatra tamin'izany ny
tononkalony.
Ny pôeta hono tsy mba maty satria velona ao am-pon'ny tsirairay amin'ny andavanandrony ireo andalan-tononkalony. Ambonin'izay dia manana vato namelan-kafatra i Bolespara ankehitriny. Tsy iza izany fa Rakotozafy Antsa na i Lillac(2) mpikambana ao amin'ny Havàtsa-Upem. Manoratra izy ary miezaka mamelona ny anaran'ilay loharano nipoirana. |
| ASA SORATRA | ||
| Miangaly
karazan'asa soratra maro i Bolespara. Nahavita tantara foronina roa izy
: Ilay ony sy Ilay veromanitra. Anisan'ny sombin-tantara nahafantarana
azy ny "Ralanto mpanjono" sy "hitady azy isika". Tsy vitsy amin'ireo
nandalo sekoly ambaratonga fototra no nahay tsianjery ilay hoe :
Mahaiza misaotra (etsy ankavanana). Nenti-nanabe ny zanaka malagasy rehetra koa ity tsianjery ity, nahaizany ny fahalalam-pomba kely indrindra tokony hananana dia ny fisaorana. Fahombiazana izany satria azo lazaina ho ny Malagasy rehetra no mahay azy, farafahakeliny ilay andininy voalohany, izay manampy amin'ny fitondram-painana. Manavanana an'i Bolespara koa ny manoratra tononkalo lava, anisan'izany ohatra ity tononkalo misy andininy enina ity. |
"Raha misy manome Zavatra ho anao Kingà miteny hoe : Misaotra tompoko ô ! Ny akoho misotro rano Na be na kely eo Avia ange tazano Diniho sy jereo. Izay azo no andrandraina Fisaorana no atao Rankizy mba misaina Hambaka ve ianao ?" |
|
| O ry ala be
tapia Eny atsimotsimo eny Foko manina ny tia O ! Henoy fa mba hiteny Iangavio ry vorondreo Raha mandalondalo any Mba hitatitra ny feo Feon’ny saraka ny akany ! Satrinay anio ihany, Tsy ho rahampitso akory ‘lay fotoana tena mamy ‘lay mpanala ny mahory, Dia ‘lay ora izay hodiana Hiaraha-mikorana ; Eny, ora mahaliana ‘tony foko tsy tamana ! SATRINAY anio ihany Ny ho hita vetivety, Tsy ny gara fivinany, Tsy mba ivohitra fa Antety Tsy ny ranovisy ‘ntsony Na ‘roa rano be mafana Fa ny eo manolotrony ‘lay fonena-nialana ! |
SATRINAY
anie, zalahy, Eo ankilan-dray malala Falifaly ny fanahy Tafaverina ao am-bala ! SATRINAY ‘reo zandry tiana Hanoloana maso anay, Dia mba hisy hitsikiana Sy hiaraham-paly ahay ! Saingy indrisy “ny mosary “Maharoaka ny amboadia “any an’ala“ O ! ry vary No andaozana olon-tia NEFA Any volana, any taona Zay tokoa no faniriana 'Sika manko ho tafahaona O ! Maitia, ry fifaliana BOLESPARA
|
MITADY
NY VERY
 Bolespara
miaraka amin'ireo pôetan'ny fironana "Mitady ny very".
Avy eo ambony miankavanana : •
Bolespara
• Charles Rajoelisolo • Jean-Joseph Rabearivelo •Ny Avana Ramanantoanina |
| TONTOLON'NY SORATRA |
|
| Mpinamana tamin-dry
J.-J. Rabearivelo, Ny Avana, Jean Narivony izy ary fantatra fa nandray
anjara tamin'ny fironana "Mitady ny
very". Tamin'ny taona 1931 aza dia nihevitra ny hanangana
fikambanana mpanoratra mifanahantsahana amin'ny Akademia Malagasy. Nahazo ny laharana faharoan'ny loka "Les Belles-lettres" izy ny taona 1933 tamin'ny alalan'ny bokin-tantarany hoe "Ilay veromanitra". I Auguste Rajaonarivelo moa no nahazo ny loka voalohany (Ranaivoson, 2004) |
| LOHARANO NANOVOZAN-KEVITRA |
|
| - RAJEMISA RAOLISON,
R. (1976). Etsy babeko Dingana 1 : taona faharoa. Fianarantsoa :
Ambozontany - RASOARIMALALA F. (2015). Bina nosoratan'i Auguste Rajon, sy ilay Veromanitra asa soratry Rafanoharana, tantara foronina maneho ny vanim-potoana mitady ny very. Mémoire de CAPEN, ENS Antananarivo. - ANDRIAMAMONJY, H. (2018). Fantaro i Eliza Freda. Tsikaritra ao amin'ny : http://poetawebs.e-monsite.com/pages/fakafaka/page-42.html - RANAIVOSON, D. (2004). Rafanoharana. Tsikaritra ao amin'ny : http://malagasyword.org/bins/teny2/rafanoharana - RAKOTOARISOA, F. (2019). "Fanomezan-kasina mpanoratra. Hanaovana hetsika fahatsiarovana Rafanoharana sy ny diam-peniny". Tsikaritra ao amin'ny : https://aoraha.mg/…/fanomezan-kasina-mpanoratra-hanaovana-h… _______________________ (1) Na dia 1900 aza no taona nahaterahany misoratra ao amin'ny karapanondrom-pireneny dia ny 1901 no voalazan'ny voka-pikarohana taty aoriana. (2) Isaorana Rakotozafy Antsa na i Lillac mpanoratra nanampy ny torohay momba an'i Bolespara. |
|
poetawebs@gmail.com
|