Harempisainana - Elie Rajaonarison

Ny harempisainana voatahiry ao amin'ny tononkalon'i Elie Rajaonarison
Tsikimilamina Rakotomavo — 15/11/2025

PoetawebsNy harempisainana dia vokatry ny fiheverana sy fandinihana ny tontolo ka hamolahana fitsipi-piaina enti-mandrindra ny fiarahamonina.

Maro ireo endrika isehoan’ny harempisainana fa hosinganina manokana amin’ity fandalinana ny tononkalon’i Elie Rajaonarison ity ny finoana ny tsiny sy ny tody, ny fahaiza-miaina, ary ny fandinihana ny voahary sy ny tontolo.

***

1. Ny finoana ny tsiny sy ny tody

Ny finoana dia fitokiana amin’ny hery tsy hita maso izay heverina fa mifaningotra amin’ny fiainany ka nianteherany sy noheverina fa manampy eo amin’ny andavanandro.

Ny tsiny àry dia fahadisoana noho ny fanaovana izay tsy tokony hatao teo anivon’ny fiarahamonina. Zava-doza mihitsy izany teo amin’ny Malagasy. Voambara ihany koa fa fanamelohana ataon’ny mpiara-belona ny tsiny.
Raha hilaza zavatra mahazo ny tena na ny hafa ny Malagasy dia miteny hoe : Aza tsiniko tompoko! Raha haniraka olona indray dia miteny hoe aza mahafady na mahafadia.

Hita ao amin’ny tononkalo izany fanomezan-tsiny izany ka miseho amin’ny alalan’ny fahatsiarovan-tena noho ny tsy nety natao.

‘Lay reniko
impiry nilaozako
indray mandeha monja no nandao ahy
ary tsy niverina
….
Reniko
Neniko !
efa ela no tsy niandry ahy intsony
fefiky ny nenina ny faravodilanitro !
Ranitra.tak .103


Fanomezan-tsiny ny tena no asehon’ny mpanoratra eto satria tsy mba nahatanteraka an-tsakany sy an-davany ny adidy teo amin’ireo loharano nipoirana. Nenina no ilazana ny fanomezan-tsiny ny tena eto. Hamafisin’ny mpandinika izany amin’ny hoe: ”Tahaka ny tsiny ihany ny nenina, samy manetoketoka sy mampijaly ny tena, ny fieritreretana amam-panahy. Ilay manenjika manoatra lavitra noho ny omby masiaka dia tsy hafa fa ny nenina” (RASAMISON1982,70).

Ny tody kosa valin’ny natao tamin’ny mpiara-belona ka mety ho ratsy na tsara ny vokatr’izany. Ohabolana efa fandre matetika ny hoe "ny tody tsy misy fa ny atao no miverina". Ninoan’ny Malagasy àry fa izay rehetra atao amin’ny manodidina rehetra dia tsy maintsy miverina amin’ilay nanao azy ihany.

Tody ratsy no ambaran’ny tononkalo.

Nodorany daholo
nataony kila hoto
ilay hany sombin’ala
mba manitra tety…
Ry zanaky ny aizina
ry tsy mba hay nofaizina
raha tena mafy ianao

manodiava anareo
sy ny taranakareo
ny adalanareo
Ranitra.tak 27


Miresaka ny doro tanety izay ataon’ireo sokajin’olona mpanimba ny tanindrazana no ambara ka niantsoany tody azy sy ny taranany satria tena famotehana ny hoavy mihitsy ny doro ala.

Araka izany izay miaina eto ambonin’ny tany dia tsy maintsy mandray ny vokatry ny natao avokoa.

2. Ny  fahaiza-miaina

Ny fahaiza-miaina dia fahalalana fototra ahafahana mifandray amin’ny mpiara-belona amin’ny tena. Mamaritra izany ny fifampiantsoana, ny fifanajana sy ireo endrika dinidinika. Asongadina etoana ny fifampiantsoana.

Ny lehiretsy dia fifampiantsoana efa nampiasain’Andrianampoinimerina. Nisy fara hafatra nataony tamin’ireo loholony. "Tohin’izany koa ilay retsy; tandremo ny ainy. Ataovy izay hahatratra antitra azy sy hahamamy hoditra azy amim-bahoaka; hananany ny eran-tany eran-danitra". Maneho ny fifandraisan’ny mpitondra sy ny entina ny "ilay iretsy" eto ka ny mpitondra no miteny izany. Hita ao amin’ny tononkalo ihany koa izany saingy ny vahoaka indray no mifampiantso amin'izany.

"Mora ny miteny hoe : aoka izay leretsy !
 Kanefa raha nitarika de hoe hatramin’ny farany !
 Izao toa voasodoka voarebin-kevipetsy". Ranitra. tak 60

Latsaka anaty hady lalina ny firenena hany ka nitaky fanatsarana sy fanovana ny vahoaka mpitolona. Ny fanoratan’ny mpanoratra ny leretsy dia nifanaraka tamin’ny feon’ny teny fotsiny.

Ny fanajana no tena votoatin’ny fahaiza-miaina. Fototra iaingana amin’izany ny fanajana ireo ray aman-dreny.

3. Fandinihana ny voahary sy ny tontolo

Nanana ny fahalalana manokana amin’ny fandinihana ny voahary sy ny tontolony ny Malagasy. Isan’ireny ny marik’andro, ny halavan’ny fotoana ary ny fizaran-taona.

Na dia tsy nanana famantaranandro aza ny Ntaolo dia hainy ny nizarazara ny alina sy ny andro. Nodinihiny niainga amin’ny fijerena ny masoandro sy ny fihetsiky ny zavaboahary izany. Ny fizaran-taona ihany koa nodinihiny avy tamin’ny fombafomban’ny zavaboahary.

Rehefa lohataona dia mihamafana ny andro ka hoy ny Ntaolo : "masoandro be lohataona ka tsy manan-kasosorana amin’ny hafa."

Tsikaritra ao amin’ny tononkalo ihany koa izany.

“ary ilay ririnina iny
 nosoloako lohataona
 dia nitsonika ny foko” Ranitra.tak 84

Ampitahaina amin’ny toetr’andro rehefa amin’ny vanimpotoana lohataona ny fihetseham-pon’ny olona satria mafana ny andro ka tokony hafana fo tahaka izany ny olona. Endriky ny firavoravoana sy fanehoan-kafaliana ny lohataona araka izany.

Sady fizaram-pahalalana mikasika ny fandinihana ny voahary sy ny tontolo no ataon’ny mpanoratra no mampita hevitra mafonja ho an’ny mpiara-belona amin’ny fandrindrana ny fiainam-pairahamonina.

***

Ireo rehetra nambara teo dia manasongadina ireo lovan-tsaina mendrika horaisin’ny taranaka ary tokony hiainany sy ampitainy indray amin’ireo handimby rahampitso. Manamarika ny harempisainana ny finoana ny tsiny sy ny tody izay efa raiki-tapisaka teo amin’ny foto-pisainan’ny Malagasy ary nataony ho arofanina handanjalanjana ny fihetsika rehetra eo anivon’ny fiarahamonina.Tsikaritra ao amin’ny tononkalon’i Elie Rajaonarison ihany koa ny fahaiza-miaina izay efa miharava ankehitriny ka mendrika hovelomi-maso.Amin’izao vanimpotoanan’ny fandrosoan’ny fahalalana samihafa izao dia zava-dehibe ny fahafantarana fa anisan’ny harempisainana ny fahalalana ny voahary sy ny tontolo izay efa fiainan’ny Malagasy hatry ny ela. Fifehezana ny habaka manodidina antsika no nahafahana namantatra fomba fiaina samihafa entina handrindrana ny tontolom-piarahamonina.Tsapa araka izany fa tsy natao ho fialamboly fotsiny ny tononkalo tahaka izao fa manoro ny lala-mahitsy hampivelarana ny fiainana ankapobeny amin’ny sehatra marolafy.

Tsikimilamina Rakotomavo
• Ny harempisainana voatahiry ao amin'ny tononkalon'i Elie Rajaonarison

Ajouter un commentaire